سیاست رسانه‌ای عربستان سعودی در قبال قطر (مطالعه موردی: دوره تحریم دوحه در سال‌های 2017 تا 2021)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد‌یار روابط بین‌الملل دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 کارشناسی‌ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

در 5 ژوئن سال 2017، با انتشار سخنان امیر قطر در تارنمای خبرگزاری الجزیره مبنی بر نقش مثبت ایران در غرب آسیا، مخالفت با تحریم جریان‌ فلسطینی- اخوانی حماس و حزب‌الله تنش میان قطر و عربستان سعودی شعله‌ور شد. عدم‌عقب‌نشینی قطر از مواضع خود، بحران را تشدید و سرانجام به قطع روابط دیپلماتیک این دو کشور و محاصره قطر از سوی عربستان سعودی منجر گردید. این مقاله، با هدف شناخت سیاست رسانه‌ای عربستان ‌سعودی در مورد قطر در دوره بحران و محاصره دوحه در سال‌های 2017 تا 2021 انجام شده است. برای دستیابی به این هدف با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، سیاست رسانه‌های عربستان سعودی از سال 2017 تا 2021 بررسی شده است. برای این منظور، محتوای وب‌سایت‌های شبکه‌های العربیه، حساب‌های توییتری وزیر اطلاع‌رسانی عربستان و عائض القرنی و العریفی به‌عنوان داعیه‌های معروف عربستان سعودی، وب‌سایت روزنامه‌های الحیاه و العکاظ به‌عنوان نمونه آماری در بازه زمانی 2017 تا 2021 بررسی شد. یافته‌های این پژوهش، نشان می‌دهد که رسانه‌های سعودی با تبعیت از سیاست و خط‌مشی نظام سیاسی محمد بن سلمان و به‌کارگیری فنون تکنیک‌های مختلف پروپاگاندا مانند گواهی، دروغ، تکرار و ترور شخصیت، به‌طور گسترده، ترور شخصیت امیر قطر، توجیه دینی و سیاسی محاصره این کشور و معرفی دوحه به‌عنوان حامی تروریسم را اتخاذ کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Saudi Media Policy towards Qatar (Case Study: Doha Sanctions Period 2017-2021)

نویسندگان [English]

  • Mehdi Hedayati Shahidani 1
  • Rasul Sharifi 2
1 Assistant Professor of International Relations, University of Guilan, Rasht, Iran
2 Master of Social Communication Sciences, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

On June 5, 2017, opposition to the boycott of the Palestinian-Brotherhood Hamas and Hezbollah sparked tensions between Qatar and Saudi Arabia, following the publication of remarks by the Emir of Qatar on Al Jazeera's website about Iran's positive role in the region. Qatar's non-retreat from its positions exacerbated the crisis and eventually led to the severance of diplomatic relations between the two countries and the siege of Qatar by Saudi Arabia. This study aims to understand the media policy of Saudi Arabia regarding Qatar during the crisis and siege (2017-2021). To achieve this goal, Saudi Arabia's media policy from 2017 to 2021 has been studied using the qualitative content analysis method. For this purpose, the content of the websites of Al-Arabiya networks, the Twitter accounts of the Saudi Minister of Information and A'iz Al-Qarni and Al-Arifi as well-known claims of Saudi Arabia, the websites of Al-Hayah and Al-Okaz newspapers were examined as a statistical sample in the period 2017 to 2021. The findings of this study show that the Saudi media, following the policy and policy of Muhammad bin Salman's political system and using various propaganda techniques such as testimony, lies, repetition and assassination, widely assassinated the Emir of Qatar, religious and political justification of the siege. They have adopted the country and the introduction of Doha as a sponsor of terrorism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media Policy
  • Propaganda
  • Muhammad bin Salman
  • Saudi Arabia
  • Qatar
  • Siege
اسدی، علی (1371)، جنگ نرم2 (ویژه جنگ رسانه‌ای)، تهران: انتشارات بین‌المللی ابرار معاصر.
الیاسی، محمدحسین (1384)، «عملیات روانی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه عملیات روانی، سال دوم، شماره 9، تابستان.
امام‌جمعه‌زاده، سید‌جواد و همکاران (1397)، «تجزیه و تحلیل قدرت نرم در خاورمیانه (مطالعه موردی: عربستان سعودی)»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، دوره 8، شماره 1، بهار، صص 62-29.
پراتکانیس، آنتونی و آرستون، الیوت (1379)، عصر تبلیغات، ترجمه کاووس سید‌امامی و محمد‌صادق عباسی، تهران: انتشارات سروش.
جووت، گارث و ادانل، ویکتوریا (1390)، تبلیغات و اقناع، ترجمه حسین افخمی، تهران: انتشارات همشهری.
دادگران، محمد (1384)، افکار عمومی و معیارهای سنجش آن، تهران: انتشارات مروارید.
 دوروکس، اوئن (1387)، «تحلیل محتوای بازنمایی‌های رسانه‌ای در جهان نابرابر»، (ترجمه سید‌محمد مهدی‌زاده)، فصلنامه رسانه، سال نوزدهم، شماره 1، بهار، صص 144- 127.
سلطانی‌فر، محمد و ‌هاشمی، شهناز (1382)، پوشش خبری، تهران: انتشارات سیمای شرق.
شکرخواه، یونس (1382)، «جنگ روانی رسانه‌ای»، فصلنامه عملیات روانی، سال اول، شماره 1، تابستان.
شیرازی، محمد (1380)، جنگ روانی، تهران: دانشگاه امام حسین.
فرخی، میثم و شهبازی، امین (1395)، «شناسایی تکنیک‌های عملیات روانی رسانه‌های عربستان سعودی علیه جمهوری اسلامی ایران در حادثه منا»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال نوزدهم، شماره 70، بهار.
محسنیان‌راد، مهدی (1384)، ایران در چهار کهکشان ارتباطی، تهران: انتشارات سروش
محمدی‌نجم، سیدحسین (1384)، «متقاعد‌سازی و افکار عمومی در رسانه‌های غرب»، فصلنامه عملیات روانی، سال سوم، شماره 9.
مهرداد، هرمز (1380)، مقدمه‌ای بر نظریات و مفاهیم ارتباط جمعی، تهران: نشر فانی.
میردهقان، مهین‌ناز و شوکتی‌مقرب، سمیه (1392)، «گفتمان پنهان قدرت و رسانه در خاورمیانه عربی (مطالعه موردی: عربستان سعودی)»، فصلنامه مطالعات سیاسی- اجتماعی جهان، دوره 3، شماره 1، صص 166-153.
‌هالستی، کی جی (1372)، تبلیغات و نقش آن در سیاست خارجی، ترجمه‌ی حسین حسینی، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین.
همایون، محمد‌هادی (1374)، تبلیغات یک واژه، در دو حوزه فرهنگ، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
نیک‌ملکی، محمد (1390)، «بررسی پوشش خبری شبکه‌های خبری عربی منطقه و تحولات کشورهای عربی»، تهران: اداره کل آموزش و پژوهش معاونت سیاسی سازمان صدا‌وسیما.
هاشمی، محمد‌سجاد و میثم فرخی (1394)، «بازنمایی نگرش مردم به روحانیت در سینمای ایران»، فصلنامه رسانه و فرهنگ، شماره 1، صص 133- 111.
الاسد، صالح علی‌الاسد (2012)، انفجار الفضائیات العربیه: الابعاد و الاهداف و التأثیرات الثقافیه، دار غیداء: الاردن.
فندی، مامون (2008)، حروب کلامیه: الاعلام و السیاسه فی العالم العربی، دار الساقی: بیروت.
رزاق، عبدالسلام (2018)، «ازمه الاعلام الممول سعودیا: الخطاب و الایدیولوجیا و النظام القیمی»، مرکز الجزیره للدراسات، متاح فی:
https://www.aljazeera.net/
احمد، سمیر (2018)، «کیف ینظر الاعلام السعودی، الشبکه العربیه لحقوق الانسان»، متاح فی:
https://bit.ly/2P5rTFs /
جریده المجله (2018)، «من نحن؟» متاح فی:
وزاره الاعلام (2015)، «موقع وزاره الاعلام السعودیه «مقابله حصریه مع وزیر الثقافه و الاعلام السعودی عواد العواد»، متاح فی:
www.media.gov.sa/ar/news/451
قناه العربیه (2017)، برنامج المرایا، متاح فی:
قناه العربیه (2017)« قطر تعترض طائرتین امارتیین»، النشره الرابعه، 16 یونیو.
جریده سبق السعودیه الالکترونیه (2019)، «السدیس یحذر من التعامل مع الفئه الضاله و الجهات الارهابیه المصنفه»، متاح فی:
Https://sabq.org.net/
الشرق الاوسط (2018)، اقاله تیلرسون رساله ترمب الواضحه، متاح فی:
https://bit.ly/2Hz9fkv/
عکاظ (2018)، خیبه الدوحه .. و وساطه الکویت، متاح فی: 
عکاظ (2019)، «الجبیر: تدویل الحرمین اعلان حرب»، متاح فی:
https://www.okaz.com.sa/article/1562010
جریده الحیاه (2017)، «مفتی السعودیه القرارات ضد الدوحه فیها منفعه لمستقبل القطریین»، الریاض:ع19791، الاحد 11 یونیو
التحریر (2017)، وسایل الاعلام السعودیه تستخدم کل الحیل ضد قطر، متاح فی:
tahrirnews.com/posts/826364/
موقع قناه العربیه (2018)، خطباء جمعه فی السعودیه یهاجمون قطر، متاح فی:
https://www. Al-Arabiya.net/
جریده عکاظ (2020)، « الدوحه و حزب الله توأم الدم و الفتنه»، متاح فی:
جریده عکاظ (2017)، «لقا امیر دوله قطر مع سلیمانی یفضح المستور»، متاح فی:
جریده عکاظ (2017)، «خیانه الدوحه، حیله الضعیف»، متاح فی:
جریده عکاظ (2017)، «و سقط القناع، قطر الی این؟»، متاح فی:
جریده عکاظ (2017)، «غدر قطر لن یمر من دون حساب»، متاح فی:
www.okaz.com.sa/local/na/1560271
موقع قناه العربیه (2017)، «ولی العهد السعودی: مشکله قطر صغیره جدا جدا»، متاح فی:
موقع قناه العربیه (2020)،«دویله قطر و الحلم المستحیل»، متاح فی:
www.alarabiya.net/politics/2020/10/03
جریده عکاظ (2017)،« قوائم الارهاب تفضح خیانه قطر»، متاح فی:
www.okaz.com.sa/local.na/1561102
Bilgin, Abdul Rezak (2018), Relations Between Qatar and Saudi Arabia After the Arab Spring, Contemporary Arab Affairs, Vol. 11, No. 3.
Ehteshami, Anoush and Mohammadi, Ariabarzan (2017), Saudi Arabia’s and Qatar’s Discourses and Practices in the Mediterranean, Med Reset, Working Papers, No. 6.
Lee A.M, and E.B Lee (1939), The Fine Art of Propaganda: A Study of Father Coughlins Speeches, New York: Harcourt, Brace, and company.
Rantpelkoner, Jary (2002), Psychological Operation, Univerdity of Helsinki and Finish DeenceFoeces.Finland.
Rashid, Muhammad and Naseer, Moazzam (2019), Diplomatic Conflict and Media Framing: Reporting of Al Jazeera and Al Arabia Channels Related to Saudi-Qatar Conflict, SSRN Electronic Journal, DOI: 10.2139/ssrn.3432617.
Sendler, L (1998), Psychological warfare, www.oha.ir.
Wahyuni, Sri and Bawa Baharuddin, Shirin Safa (2018), the Impact of the GCC Boycott On Qatar Foreign Policy, Journal Transformasi Global, Vol. 4, No. 2.