تأثیر همگرایی و واگرایی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی بر سیاست خارجی دولت آمریکا در قبال ایران (با تأکید بر راهکارهای رسانه‌ای)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت الله بروجردی (ره)، لرستان، ایران

2 کارشناس ارشد علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت الله بروجردی (ره)، لرستان، ایران

چکیده

ایران و عربستان سعودی به‌مثابه دو قطب مهم در غرب آسیا، روندی از همگرایی و واگرایی را در مناسبات خود طی کرده‌اند. وزن ژئوپلیتیکی دو کشور در این منطقه و نقش بالقوه‌ آن‌ها در حل تعارضات تا حدی است که هر یک از دو کشور، همواره به‌عنوان بازیگری راهبردی در پروژه‌های کلان بازیگران جهانی، انتخاب شده‌اند. بر این اساس، هدف مقاله حاضر تحلیل عوامل همگراساز و واگراساز در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی و تأثیر این عوامل بر سیاست خارجی دولت امریکا در قبال ایران است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که روابط ایران و عربستان سعودی مبتنی بر تقابل و همکاری بوده است. رابطه‌ای که مکانیزم‌های آن با درگیری‌های ژئوپلیتیک، جنگ‌های نیابتی، نفتی و ائتلاف‌سازی منطقه‌ای پیوند خورده است؛ بر این اساس، با داشتن تهدیدهای مشترک و توانمندی‌ها و قابلیت‌های دو کشور و راهبرد «منفعت‌محور» و«دخالت‌گرایانه‌» دولت امریکا در امور داخلی کشورهای غرب آسیا، قرار گرفتن ایران و عربستان بر مدار واقعیت‌ها و اشتراکات جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی با تقویت «سیاست همسایگی» از طریق دیپلماسی عمومی و دیپلماسی رسانه‌ای، همگرایی دو کشور ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of the Convergence and Divergence of the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia on the Foreign Policy of the US Government towards Iran (with emphasis on media strategies)

نویسندگان [English]

  • Rashid Rokabian 1
  • Rasoul Angzi 2
1 Associate Professor, Department of Political Science, Faculty of Humanities, Ayatollah Boroujerdi University, Lorestan, Iran
2 Master of Political Science, Department of Political Science, Faculty of Humanities, Ayatollah Boroujerdi University, Lorestan, Iran
چکیده [English]

Iran and Saudi Arabia, as two important poles in West Asia, have undergone a process of convergence and divergence in their relations. The geopolitical weight of the two countries in the region and their potential role in resolving conflicts is such that each of the two countries has always been selected as a strategic actor in major projects of global actors
Accordingly, the purpose of this article is to analyze the convergent and divergent factors in the relations between the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia and the impact of these factors on the foreign policy of the US government towards Iran. The research method is descriptive-analytical. The results of the research indicate that the relations between Iran and Saudi Arabia have been based on confrontation and cooperation. A relationship whose mechanisms are linked to geopolitical conflicts, proxy wars, oil wars, and regional alliances; Accordingly, with the common threats and capabilities of the two countries and the "utilitarian" and "interventionist" strategy of the US government in the internal affairs of West Asia, Iran and Saudi Arabia are placed on the orbit of facts and geographical, cultural and economic commonalities by strengthening " Neighborhood Policy "Through public diplomacy and media diplomacy, the convergence of the two countries is an inevitable necessity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Republic of Iran
  • Saudi Arabia
  • Convergence
  • Divergence
  • U.S. government
ازغندی، علیرضا و مهدی آقاعلیخانی (1392)، «بررسی عوامل منطقه‌ای واگرایی در روابط ایران و عربستان سعودی (1390-1384)»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 2، تابستان، صص 243-225.
افضلی، رسول و سجاد نجفی (1397)، «تبیین شاخص‌های کلیدی تأثیرگذار بر روابط ایران و عربستان سعودی در افق زمانی 1407»، فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی، شماره 2، تابستان، صص7-34.
العالم فارسی (1400)، «پول‌های صرف شده برای تسلیحات سعودی به کجا می‌رود؟»، قابل دسترسی در:
https://fa.alalam.ir/news/6091648
 اسدی، علی‌اکبر (1398)، «نقش عربستان سعودی در امنیتی‌سازی ایران؛ راهبرد جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 22، شماره 3، پاییز، صص 106-83.
 آدمی، علی؛ نازنین نظیفی نایینی و عارف بیژن (1397)، «اسرائیل و عربستان سعودی؛ عصر جدیدی از همکاری دوجانبه»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره 7، شماره 27، زمستان، صص 216-189.
 آقایی، سیدداود و حسن احمدیان (1389)، «روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی؛ چالش‌های بنیادین و امکانات پیش‌رو»، فصلنامه سیاست، دوره 40، شماره 3، پاییز، صص 19-1.
 بیات، جلیل و محسن اسلامی (1397)، «ایران-عربستان سعودی؛ طرح الگوی تنش‌زدایی با محوریت مناقشات منطقه‌ای»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 8، شماره 28، پاییز، صص 185-167.
 جلال‌پور، شهره؛ محمد فلاح و فاطمه محمودزاده (1399)، «متغیرهای تأثیر‌گذار بر واگرایی روابط ایران و پاکستان»، فصلنامه پژوهش ملل، شماره 56، صص 29-7
 جمشیدی، محمدحسین و سجاد محسنی (1398)، «تحول در ساختار قدرت جهانی و تأثیر آن بر روابط یالات متحده و عربستان سعودی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 39، صص 40-58.
 جهانی‌جوانمردی، مسلم و فریبرز ارغوانی‌پیرسلامی (1399)، «دلایل و پیامدهای نظامی‌گری در سیاست داخلی و خارجی عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره 111، صص 166-131.
 حافظ‌نیا، محمدرضا و حسین ربیعی (1392)، مطالعات منطقه‌ای خلیج‌ فارس، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگا‌ه‌ها (سمت).
 حافظ‌نیا، محمدرضا و ابراهیم رومینا (1384)، «تحول روابط ایران و عربستان سعودی و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس». تحقیقات جغرافیایی، شماره2، صص 66-82.
حق‌شناس، محمدرضا؛ سیدمسعود موسوی‌شقایی، سیدمحمدکاظم سجادپور و محسن شریعتی‌نیاسر (1396)، «رقابت ژئوپلیتیک و روابط ایران و عربستان سعودی، مکانیزم‌ها و راهبردها»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره6، صص1-31.
 درج، حمید و سیدجواد امام‌جمعه‌زاده (1398)، «عربستان سعودی و استراتژی سد کردن قدرت در منطقه خاورمیانه (مطالعه موردی؛ تحولات یمن)»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 31، صص 142-117.
رشیدی، احمد و سیدصالح موسوی (1398)، «درآمدهای نفتی و آثار متعارض آن بر رشد و توسعه اقتصادی در ایران و نروژ». مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، شماره اول، صص 153-181.
 زارعی، بهادر؛ حسین شاه‌دوستی و علی زینیوند (1393)، «فرصت‌ها و چالش‌های همگرایی منطقه‌ای در خلیج ‌فارس»، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 46، شماره 4، زمستان، صص 755-731.
 زرگر، علی‌اصغر و زینب نوروزی‌کلرمی (1395)، «مسئولیت و نقش دولت‌های حوزه خلیج فارس در حفاظت از محیط‌زیست»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 9، شماره 33، تابستان، صص 281-251.
 سیمبر، رضا (1389)، «سیاست خارجی آمریکا و تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه دانش سیاسی، شماره 2، صص 138-107.
 صادقی، اکبر؛ سیدجلال دهقانی فیروزآبادی و هادی آجیلی (1397)، «بایسته‌های دیپلماسی انرژی ایران در نظام اقتصاد سیاسی بین‌المللی»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 11، شماره 43، پاییز، صص 105-73.
 صالحی، سید‌حمزه و احسان فرامرزمنش (1395)، «نقش برجام در تشدید واگرایی بین ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه پژوهش ملل، شماره 14، صص 79-65.
 صفوی، سیدیحیی؛ محمدرضا حافظنیا، محمدحسین افشردی و برات فرجی (1391)، «امنیت پایدار در منطقه ژئوپولیتیک خلیج ‌فارس در پرتو ناپایداری نیروهای همگرا و واگراساز»، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 5، شماره 17، پاییز، صص 33-5.
صابرفرد، علیرضا، و حسین کبیری (1398)، «مؤلفه‌های بحران‌زا در روابط ایران و عربستان سعودی(2000-2017)»، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، شماره6، صص127-147.
 عباسی، مجید و حمیدرضا حمیدفر (1399)، «اتحاد عربستان سعودی و اسرائیل با آمریکا و پیامدهای آن بر موازنه قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، دوره 17، شماره 3، زمستان، صص 25-7.
 عبداله‌خانی، علی (1389)، نظریه‌های امنیت، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
 عمادی، سیدرضی و مهدی علیخانی (1400)، «روابط آمریکا و عربستان سعودی در دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن؛ عوامل تعیین‌کننده و پیامدها (با تأکید بر پیشنهادهای رسانه‌ای)»، پژوهشنامه رسانه بین‌الملل، دوره 6، شماره 1، صص 276-261.
عمادی، سیدرضی (1400)، چشم‌انداز روابط آمریکا و عربستان سعودی در دوره ریاست جمهوری جو بایدن (با تأکید بر رویکرد رسانه‌ای)، تهران: پژوهش‌های کاربردی معاونت برون‌مرزی صداوسیما
فرانکل، جوزف (1376)، نظریه معاصر روابط بین‌الملل، ترجمه وحید بزرگی، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ دوم.
کریمی‌پور، یدالله؛ حسین ربیعی و سیدمحمد یعقوبی (1398)، «بررسی زمینه‌های همگرایی و واگرایی ایران و عربستان سعودی در چهارچوب جغرافیای صلح»، فصلنامه نگرش نو در جغرافیای انسانی، دوره 11، شماره 4، پاییز، صص 324-307.
 متقی، ابراهیم؛ امیر رمضانی و فاطمه نکولعل‌آزاد (1395)، «نقش منابع و اقتصاد انرژی در گسترش رقابت‌های منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه پژوهش‌های روابط‌ بین‌الملل، دوره 1، شماره 20، صص 37-15.
محسنی، سیدسجاد (1400)، چشم‌انداز مناسبات ایران و عربستان سعودی در پرتو تحولات منطقه‌ای» (با تمرکز بر رویکردهای رسانه‌ای)، تهران: پژوهش‌های کاربردی معاونت برون‌مرزی صداوسیما
محمدی، محسن؛ نورالله کریمیان و حسن رضایی (1394) «ظرفیت‌های درونی اسلام در تقویت همبستگی با تمرکز بر نقش حج در وحدت جهان اسلام»، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره 2، پاییز، صص 26-2.
 مختاری‌هشی، حسین و مصطفی قادری‌حاجت (1397)، «تحلیل ژئوپلیتیکی فرصت‌ها و چالش‌های همگرایی در منطقه غرب آسیا»، فصلنامه مطالعات آسیای جنوب غربی، دوره 1، شماره 1، بهار، صص 119-87.
مرادی، غلامعلی (1392)، «روابط امنیتی-استراتژیکی عربستان سعودی و ایالات‌متحده آمریکا با تاکید بر تأثیر تحولات خاورمیانه در روابط دو کشور»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، دوره 9، شماره 25، پاییز، صص 128-101.
 مسعودی، حیدرعلی (1399)، «جو بایدن و رمزگان عملیاتی در حوزه سیاست ‌خارجی»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، دوره 12، شماره 2، زمستان، صص 122-95.
 مصلی‌نژاد، عباس (1395)، «سیاست‌گذاری موازنه منطقه‌ای در روابط ایران و عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 46، شماره 4، زمستان، صص 1087-1067.
 منصوری، جواد (1398)، آمریکا و خاورمیانه، تهران: وزارت امورخارجه، مرکز چاپ و انتشارات، چاپ دوم.
نادری، مسعود، و هادی تاجیک (1397)، سناریوهای راهبردی روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در افق 2030م، فصلنامه آینده‌پژوهی دفاعی، شماره 11، صص7-28
نای، جوزف (1387)، قدرت نرم: ابزارهای موفقیت در سیاست بین‌الملل، ترجمه سیدمحسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
ویسی، هادی (1398)، «واکاوی چالش‌های ژئوپلیتیکی عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر منطقه جنوب غرب آسیا»، جغرافیا و توسعه، دوره 17، شماره 55، تابستان، صص 192-175.
Fathollah-Nejad, Ali (2016), “German–Iranian Relations after the Nuclear Deal: Geopolitical and Economic Dimensions”, Insight Turkey, Vol. 18, No. 1, pp. 59–75.
Harrison, Ross. (2017). Saudi Arabia Is Weakening itself and Strengthening Iran, Foreign Policy, pp. 1-10
Corbeil, Alexander & Amarasingam, Amarnath (2016), “TheHouthi Hezbollah: Irans Train-and-Equip Program in Sanaa”, Available at: Weekly Newsletter.
Glaser, Charles L.; Kelanic, Rosemary A (2017). Getting Out of the Gulf; Oil and U.S. Military Strategy, Foreign Affairs, pp. 1-19.
Kausch, Kristina (2015), “Geopolitics and Democracy in the Middle East”, FRIDE: A European Think Tank for Global Action.
Sharp, Jeremy (2017), Yemen: Civil War and Regional Intervention, Congressional Research Service.
Waller, M (2007), The Public Diplomacy Reader, Washington, Institute of World Politics Press.