دیپلماسی حمایتی جمهوری اسلامی ایران در قبال جمهوری آذربایجان از سال ۱۹۹۱ تا سال 2020 میلادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای مطالعات امنیت ملی، گروه مطالعات امنیت ملی، دانشکده امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.

چکیده

اشتراکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی جمهوری آذربایجان با ایران باعث شده است که این همسایه شمالی همواره در کانون دیپلماسی حمایتی ایران قرار گیرد. بر این اساس این مقاله درصدد تبیین کمک‌های ایران به جمهوری آذربایجان و پاسخگویی به این دو پرسش اصلی است: گستره کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به جمهوری آذربایجان پس از استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱ تا سال 2020 میلادی چه ابعادی را شامل می‌شود؟ دلایل تلاش دولت و رسانه‌های جمهوری آذربایجان برای کتمان یا تقلیل سطوح کمک‌های ایران به جمهوری آذربایجان چیست؟ برای پاسخگویی به پرسش‌های پژوهش از چارچوب نظری دیپلماسی حمایتی و روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ایران حداقل در 21 حوزه مختلف ملی، دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی و در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، دفاعی، انرژی، توسعه‌ای و....به باکو کمک کرده است. کمک‌های مستقیم نظامی در مناقشه قراباغ و تأمین منابع انرژی مورد نیاز جمهوری خودمختار نخجوان از نمونه‌های این حمایت‌ها محسوب می‌شوند. اما علیرغم کمک‌های ایران، دولتمردان جمهوری آذربایجان تلاش کرده‌اند با ایجاد روایت‌های ساختگی و کتمان کمک‌های جمهوری اسلامی ایران، ایران را به‌عنوان تهدید امنیتی برای افکار عمومی در داخل و خارج از کشور آذربایجان نشان دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Supportive Diplomacy of the Islamic Republic of Iran towards the Republic of Azerbaijan from 1991 to 2020

نویسنده [English]

  • Dariush Safranezad
PhD in National Security Studies, Higher National Defense University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Historical, cultural and religious commonalities of the Republic of Azerbaijan with Iran have made this northern neighbor always at the center of Iran's supportive diplomacy. Accordingly, this article seeks to explain Iran's assistance to the Republic of Azerbaijan and answer these two main questions: What is the scope of the Islamic Republic of Iran's assistance to the Republic of Azerbaijan after the independence of this country in 1991 until 2020? What are the reasons for the efforts of the government and the media of the Republic of Azerbaijan to hide or reduce the level of Iranian aid to the Republic of Azerbaijan? To answer the research questions, the theoretical framework of supportive diplomacy and descriptive-analytical method have been used. The findings show that Iran has assisted Baku in at least 21 different national, bilateral, regional and international areas, as well as in the economic, cultural, political, defense, energy, development and other fields. Direct military assistance to the Nagorno-Karabakh conflict and the provision of energy resources required by the Nakhichevan Autonomous Republic are examples of such support. But despite Iran's assistance, the Azerbaijani authorities have tried to portray Iran as a security threat to public opinion inside and outside the Republic of Azerbaijan by creating fabricated narratives and concealing the assistance of the Islamic Republic of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supportive Diplomacy
  • Islamic Republic of Iran
  • Republic of Azerbaijan
  • Karabakh
  • Caucasus
احمدی، حسین (۱۳۹۳)، جمهوری آذربایجان ۲۳ سال تکاپو برای دولت ملت سازی، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر.
ام‌البنین، چابکی (۱۳۸۸)، «چالش‌های روابط ایران و جمهوری آذربایجان»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، تابستان و پاییز، شماره ۴، صص 84- 63.
امیدی، علی و مصطفی خیری (۱۳۹۵)، «تاثیر روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل بر امنیت ملی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، پاییز، سال نوزدهم، شماره سوم، صص 158- 137.
امیر‌احمدیان، بهرام (۱۳۸۴)، روابط ایران و جمهوری آذربایجان، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
امیری، مهدی (۱۳۸۵). «بررسی روابط ایران و جمهوری آذربایجان در قرن بیستم». مجلس و راهبرد، زمستان ۱۳۸۵، شماره ۵۳، صص ۲۳۹ تا ۲۷۹.
باقری، سعید (۱۳۸۹)، مجموعه اسناد سازمان ملل در رابطه با مناقشه قرا‌باغ، تهران: اندیشه نو.
بی‌نیاز، علی (1391)، دیپلماسی حمایت‌گرا و دولت کریمه منطقه‌ای، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
ترابی ‌اقدم، محمود و محمد اخگری (1397)، «نقش رادیو برون‌مرزی آذری در تبیین تاریخ مشترک ایران و جمهوری آذربایجان»، نشریه علمی مطالعات تاریخ فرهنگی، سال نهم، شماره 35، صص 50-27.
جوادی‌ارجمند، محمد‌جعفر؛ حبیب رضازاده، و سعیده حضرت‌پور (۱۳۹۳)، «بررسی علت‌های سردی روابط ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، بهار و تابستان، دوره ۷، شماره ۱، صص 80- 57.
درخشه، جلال و علی کمالی (1395)، «بازنمایی کنش حمایت‌گرانه در آینه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره اول، بهار، صص 54-29.
قلی‌زاده، سیدابراهیم و محمدرضا کفاش‌جمشید (۱۳۹۲)، «فرصت‌ها و چالش‌های عمق بخشی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان»، فصلنامه سیاست دفاعی، بهار، شماره ۸۶، صص 172-139.
کاظمی، احمد (1385)، «پان‌ترکیسم و پان‌آذریسم» (مبانی، اهداف و نتایج)، تهران: ابرار معاصر تهران.
متقی، افشین؛ عارف بیژن و سجاد نجفی (۱۳۹۴)، «حضور نظامی آمریکا در جمهوری آذربایجان و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران»، فصلنامه مطالعات سیاسی، بهار، سال هفتم، شماره ۲۷، صص 138-109.
نعلبندی، مهدی (۱۳۸۸) «جایگاه ایران در سازمان رسانه، فرهنگ و هنر رسمی جمهوری آذربایجان»، فصلنامه مطالعات ملی، پاییز، شماره ۳۹، صص 80-57.
واحدی، الیاس (۱۳۸۲)، برآورد استراتژیک آذربایجان (جلد اول: سرزمینی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی)، تهران. انتشارات موسسه ابرار معاصر.
واحدی، الیاس (۱۳۸۵)، برآورد استراتژیک آذربایجان (جلد دوم: اقتصادی- نظامی). تهران. انتشارات موسسه ابرار معاصر.
واعظی، محمود (۱۳۸۸)، میانجیگری در آسیای مرکزی و قفقاز تجربه جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
مصاحبه‌ها
انجام مصاحبه عمیق با برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه قفقاز و جمهوری آذربایجان.
Erendor, Mehmet Emin and öztarsu, Mehmet Fatih (2019),"Iranian relations with Azerbaijan and Armenia: a comparative approach in the case of pragmatist politics",  March, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1): pp.157-176.
Paul, A (2015), "Iran’s Policy in the South Caucasus: Between Pragmatism and Realpolitik, In the South Caucasus between Integration and Fragmentation", Strateji Araştırmaları Merkezi, Available at: http://www.epc.eu/documents/uploads/pub_5598_the_south_caucasuslow_res.pdf?doc_id=1616.
Shepard, W (2017), "Watch Out, China: India Is Building A 'New Silk Road Of Its Own", Forbes, Available at: https://www.forbes.com/ sites/wadeshepard/2017/06/28/watch-out-china-india-is-building-anewsilk-road-of-its-own/#79a60da2a90e.